Słownik pojęć z branży indeks haseł (alfabetycznie). Dzięki naszemu wyjaśnieniu z łatwością zrozumiesz najważniejsze pojęcia z elektrotechniki, teleinformatyki, czy też dotyczące automatyki przemysłowej.
1 U (ang. U to skrót od słowa unit, czyli jednostka)
Wysokość odpowiadająca standardowemu urządzeniu monitowanemu w szafie RACK). Ze względów praktycznych urządzenia przeznaczone do instalacji w szafach telekomunikacyjnych i informatycznych mają standardową szerokość (19 lub 10 cali) oraz właśnie wysokość odpowiadającą 1 U, czyli 1 ¾ cala. Producenci szaf RACK określają zawsze wysokość montażową obudowy, która wyrażana jest w wielokrotności U, czyli np. 24 U, 32 U, 42 U itp. Warto wiedzieć, że zarówno wysokość, jak i pozostałe wymiary zewnętrzne nie są zestandaryzowane i mogą być bardzo różne.
amperomierz
Przyrząd pomiarowy mierzący wartość natężenia prądu wyrażaną w amperach [A]. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów amperomierzy. W instalatorstwie elektrycznym przydatny jest amperomierz cęgowy, którego nie podłącza się do mierzonego obwodu, lecz obejmuje przewód i w ten sposób dokonuje się pomiaru.
aparat modułowy
Aparat elektryczny (np. wyłącznik typu „es”) o znormalizowanych wymiarach. Aparat o wielkości jednego modułu ma wymiary: 18 mm szerokości i 86 mm wysokości, dwóch modułów: 36 mm szerokości i 86 mm wysokości, trzech: 54 szerokości i 86 wysokości etc.
bezpiecznik
patrz bezpiecznik topikowy
bezpiecznik topikowy
zabezpieczenie odcinające dopływ prądu do części obwodu za bezpiecznikiem. Ich funkcją jest zadziałanie w przypadku wystąpienia przetężenia. Działanie bezpiecznika topikowego polega na tym, że na skutek zwiększonego ponad znamionowe natężenia prądu przepływającego przez bezpiecznik w określonym dla aparatu czasie, element topikowy (przewodnik) nagrzewa się, a następnie ulega stopieniu. Dzięki temu następuje rozłączenie obwodu. Wkładka topikowa po jednorazowym zadziałaniu ulega zniszczeniu i musi zostać wymieniona na nową.
data center
wyspecjalizowane centrum danych. Centra takie powstały w celu outsourcingu usług przechowywania danych. Okazuje się to dla firm często rozwiązaniem tańszym i łatwiejszym niż zabudowa własnej serwerowni. Centra danych jako budynki, już na etapie planów konstrukcyjnych są projektowane z uwzględnieniem większej wytrzymałości stropów, odpowiedniego chłodzenia, zasilania w energię elektryczną oraz bezpieczeństwa pożarowego i zminimalizowania strat spowodowanych zdarzeniami losowymi. Stały nadzór zapewnia ciągłość pracy sieci, a bezpieczeństwo danych zagwarantowane jest zarówno od strony sieciowej, jak i fizycznej i realizowane przez systemy monitoringu, ochronę oraz system kontroli dostępu.
dotyk bezpośredni
Kontakt fizyczny częścią ciała człowieka lub zwierzęcia z elementem instalacji elektrycznej będącym pod napięciem w warunkach normalnych, czyli podczas normalnej pracy sprawnego urządzenia, aparatu czy innego elementu instalacji. Zabezpieczenie przed dotykiem pośrednim stanowi: izolowanie części czynnych, stosowanie barier, hermetycznych obudów ochronnych i umieszczanie urządzeń poza zasięgiem ręki.
dotyk pośredni
Kontakt fizyczny zwierzęcia lub człowieka z elementem instalacji elektrycznej znajdującym się pod napięciem w związku z uszkodzeniem izolacji. Dotknięcie części w warunkach normalnej pracy nie skutkuje porażeniem. Zabezpieczenie przed dotykiem pośrednim to ochrona dodatkowa przed porażeniem.
element aktywny
W sieciach transmisyjnych wszystkie elementy podzielić można na aktywne i pasywne. Elementy aktywne wytwarzają albo modyfikują sygnał przesyłany przez sieć. Należą do nich routery, przełączniki, serwery oraz punkty dostępowe.
element pasywny
W sieciach transmisyjnych wszystkie elementy podzielić można na aktywne i pasywne. Te ostatnie przenoszą sygnał, lecz go nie modyfikują. Należą do nich okablowanie, panele krosowe, szafy dystrybucyjne, gniazda abonenckie, korytka kablowe i wszelkiego rodzaju organizatory okablowania oraz inne elementy, np. moduły keystone.
„es”
Patrz wyłącznik instalacyjny nadprądowy
falownik (inwerter)
Urządzenie przeznaczone do zamiany prądu stałego na prąd przemienny o regulowanej częstotliwości wyjściowej. Instalowany jest w różnego rodzaju przetwornicach samochodowych, w których jego zadaniem jest umożliwienie przyłączenia np. telefonu w celu naładowania baterii czy golarki elektrycznej zasilanych prądem przemiennym. Inwerter jest obecny również w systemach fotowoltaicznych, gdzie zamienia prąd stały wyprodukowany przez ogniwa na prąd przemienny, którym zasilane są elektryczne urządzenia domowe.
falownik (przemiennik częstotliwości)
Urządzenie, które przekształca napięcie zmienne z sieci o stałej częstotliwości na również zmienne napięcie o regulowanej częstotliwości, wykorzystywane w szeroko pojętej automatyce przemysłowej i zabudowywane w szafach sterowniczych. Proces ten realizowany jest stopniowo. Najpierw napięcie zmienne o stałej częstotliwości zamieniane jest w falowniku na napięcie stałe, a następnie napięcie stałe zamieniane jest na napięcie zmienne o regulowanej częstotliwości. Jak widać, określenie przemiennika częstotliwości falownikiem jest nieprawidłowe, ponieważ falownik jest jedynie elementem (choć kluczowym) całego układu. Forma ta jednak tak bardzo przyjęła się wśród specjalistów, że dziś uważa się obydwie nazwy za równoważne.
inteligentny dom, inteligentny budynek
Budynek wyposażony w systemy automatyki regulujące pracę urządzeń najczęściej w obszarze sterowania ogrzewaniem, roletami, oświetleniem zewnętrznym czy bramami wjazdowymi na posesję oraz do garaży. Automatycznie zarządzane są systemy alarmowe oraz podlewania ogrodu, a także szereg innych obszarów życia codziennego w domach, zakładach pracy i budynkach użyteczności publicznej. Ich celem jest ułatwienie funkcjonowania ludziom, ale również optymalizacja zużycia zasobów energetycznych oraz wody.
IK, klasyfikacja IK
parametr IK określa udaroodporność, która jest jedną z wielkości, którymi charakteryzują się urządzenia czy elementy instalacji elektrotechnicznych, np. obudowy rozdzielnic elektrycznych. Parametr IK określa odporność obudowy na działanie mechaniczne na jej powierzchnię. Odporność taka, czyli jej niewrażliwość na uderzenia, upadki, naciski itp. czynniki, oznaczana jest symbolem IK uzupełnianym o liczbę z zakresu od 0 do 10, gdzie IK00 oznacza brak udaroodporności, natomiast IK10 – bardzo wysoką odporność mechaniczną na uderzenie o energii 20 J, co odpowiada upadkowi 5 kg ciężarka z wysokości 40 cm bez żadnych szkód. W przypadku obudów elektrycznych IK06–08 uważana jest za dobrą.
IP, kod IP
IP to skrót od pierwszych liter angielskiej nazwy kodu, czyli International Protection. Kodem oznacza się w celach informacyjnych obudowy urządzeń elektrycznych, choć nie tylko, bo oznaczenia te stosuje się również w innych branżach. Schemat kodu IP jest prosty. Każde oznaczenie składa się z liter IP oraz występujących za nimi co najmniej 2 cyfr, a niekiedy również dwóch liter. Najmniej zabezpieczone obudowy mają IP00 (brak ochrony), a najlepiej – IP68 co oznacza ochronę przed dostępem do części niebezpiecznych drutem i całkowitą ochronę przed wnikaniem pyłu oraz przed skutkami ciągłego zanurzenia w wodzie. Więcej informacji o kodzie IP znajdziesz w artykule o IP.
kabel koncentryczny
przewód zbudowany z miedzianego rdzenia w plastikowej izolacji, którą otacza miedziany ekran. Całość prowadzona jest w plastikowej koszulce zewnętrznej. Specyficzna budowa kabla koncentrycznego pozwala na stosowanie go w bezpośredniej bliskości obiektów metalowych i równocześnie zachowanie dobrych parametrów transmisji. Nie występują znaczące straty mocy, a transmitowany sygnał chroniony jest przed zewnętrznymi zakłóceniami elektromagnetycznymi. Kabel koncentryczny, niegdyś popularny w teleinformatyce, został zastąpiony przez bardziej wydajne kable komputerowe i dziś stosowany jest jedynie jako kabel antenowy oraz w technikach pomiarowych.
kategorie okablowania strukturalnego
Podział na kategorie (klasy) porządkuje elementy systemu teleinformatycznego oraz określa jednocześnie przydatność do określonego typu transmisji. Wyróżnia się obecnie 8 kategorii od 1 do 7 A (odpowiadają im klasy od A do FA). Podział zapewnia zgodność wsteczną z rozwiązaniami starszymi. Do przesyłania sygnałów w sieciach komputerowych niezbędne jest zastosowanie skrętki kategorii co najmniej 3. Obecnie najczęściej stosuje się kable sieciowe kategorii 5 i 6, a wyższe kategorie używane są do budowy specjalistycznych sieci komputerowych.
klasa ochronności
Umowne oznaczenie cech urządzeń i elementów instalacji elektrycznej i elektrotechnicznej pod względem bezpieczeństwa przeciwporażeniowego. Wyróżnia się 4 klasy ochronności: 0, I, II i III. Klasa 0 oznacza najmniejsze zabezpieczenie – jedynie przed dotykiem bezpośrednim, natomiast klasa III – największe, w postaci tzw. napięcia bezpiecznego, czyli napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale, obniżonego w stosunku do napięcia sieciowego prądu przemiennego do wartości poniżej 50 V. W przypadku prądu stałego napięciem bezpiecznym jest wartość poniżej 120 V.
koszulka izolacyjna
Patrz taśmy, koszulki izolacyjne i opaski samozaciskowe
krosownica
Patrz patchpannel
miernik elektryczny
Narzędzie, dzięki któremu możliwy jest pomiar różnych parametrów charakterystycznych dla przepływu prądu. Miernik pomocny jest do zlokalizowania awarii oraz sprawdzenia poprawności wykonanego montażu bądź naprawy instalacji elektrycznej. Miernik elektryczny powinien wskazywać co najmniej natężenie prądu, napięcie oraz rezystancję. Najprostszymi miernikami mierzącymi te wielkości są odpowiednio amperomierz, woltomierz oraz omomierz. Na rynku dostępnych jest wiele mierników, w zależności od celów, do których są wykorzystywane.
moc zapotrzebowana
Zapotrzebowanie budynku lub jego części na energię elektryczną ustala zwykle projektant instalacji elektrycznej Określa się ją na podstawie bilansu mocy, czyli zestawienia mocy zainstalowanych odbiorników energii elektrycznej. Sumę mocy wszystkich odbiorników mnoży się przez tzw. współczynnik jednoczesności określający prawdopodobne równoczesne korzystanie ze wszystkich odbiorników. Moc zapotrzebowaną określa się we wniosku o określenie warunków przyłączenia – od niej zależą urządzenia zabezpieczające oraz opłaty stałe za prąd.
moduł keystone
Niewielki element pasywny w transmisji przewodowej. Jego zadaniem jest terminacja, czyli po prostu takie zakończenie skrętki, żeby umożliwić prawidłową propagację sygnału w złączu. Moduły keystone umiejscawia się w punktach abonenckich takich jak gniazda komputerowe czy natynkowe albo podtynkowe teletechniczne, pustych patchpannelach w szafach RACK, punktach dystrybucji z wykorzystaniem szaf Rack czy wreszcie nawet w obudowach elektrycznych w przypadku zaistnienia takiej potrzeby na przykład w przemyśle.
niskie napięcie, nN, nn, NN
W elektrotechnice niskie napięcie oznacza napięcie elektryczne w obwodach prądu stałego do 1500 V, a w obwodach prądu przemiennego do wartości 1000 V przy częstotliwości nie wyższej niż 60 Hz. W Polsce napięcie sieciowe nN wynosi 230 V
omomierz
Przyrząd pomiarowy, za pomocą którego mierzy się rezystancję. W omomierzach wykorzystuje się prawo Ohma, czyli zależność między natężeniem prądu a napięciem na danym elemencie instalacji. Jednostką jest om [Ω].
opaski samozaciskowe
Patrz taśmy, koszulki izolacyjne i opaski samozaciskowe
OSD, Operator Systemu Dystrybucyjnego
W zakresie elektroenergetyki jest to przedsiębiorstwo, które zajmuje się dystrybucją energii elektrycznej. Odpowiada za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym, zapewnienie bezpieczeństwa, jego regularną konserwację, naprawy oraz usuwanie skutków awarii, a także jego rozwój. Do obowiązków OSD należy ponadto bilansowania systemu. Użytkownik energii elektrycznej podpisuje z OSD umowę na dostawę energii, natomiast umowę na zakup energii – z przedsiębiorstwem zajmującym się sprzedażą energii. Często stosowanym (choć nie zawsze najkorzystniejsze ekonomicznie) jest zawarcie tzw. umowy kompleksowej na zakup i dostawę energii.
osprzęt elektryczny
Wspólna nazwa dla gniazd elektrycznych, łączników (popularnie nazywanych wyłącznikami), przycisków, puszek elektrycznych itp. akcesoriów wchodzących w skład przeciętnej instalacji elektrycznej.
patch panel, panel krosowy, panel krosowniczy, krosownica
Pasywny element sieci teleinformatycznych będący zakończeniem okablowania strukturalnego. Panel krosowy montowany jest przeważnie w szafach RACK. Najczęściej składa się z szeregu gniazd na wtyk 8P8C umieszczanych po 12, 16, 24 lub 48. Z tyłu patchpanela przyłączone są trwale przewody prowadzące do rozmieszczonych w odpowiednich punktach w budynku gniazd 8P8C, natomiast od frontu – tzw. kable krosowe, dzięki którym urządzenia przyłączone w budynku do gniazd 8P8C przyłączane są do elementów aktywnych sieci takich jak routery czy switche.
płyta perforowana
Płyty perforowane produkowane są zwykle ze stali ocynkowanej. Przystosowane są do montażu w obudowach elektrycznych, rozdzielnicach multimedialnych, szafach sterowniczych itp. Zapewniają wygodną instalację urządzeń, szyn montażowych i aparatów przy pomocy blachowkrętów lub opasek zaciskowych, którymi mocuje się je do płyty umieszczonej w głębi obudowy. Płyta montażowa to rozwiązanie najbardziej uniwersalne i szeroko stosowane – pozwala na elastyczność w montażu i stosunkowo łatwą modernizację wnętrza rozdzielnicy czy szafy. Wyposażenie można skonfigurować dowolnie, ograniczenie stanowią jedynie wymiary obudowy.
prąd AC, prąd przemienny
Szczególny przypadek prądu zmiennego, odznaczający się okresowością, zmiennością kierunku przepływu i przyjmujący kształt sinusoidy. Taki prąd płynie w instalacji elektrycznej w naszych domach i mieszkaniach.
prąd DC, prąd stały
Prąd wygenerowany przez źródło napięcia stałego, a więc niezmieniającego się w czasie. Elektrony prądu stałego przemieszczają się ze stałą średnią prędkością zależną oczywiście od wielkości napięcia i rezystancji obwodu.
prąd przemienny
Patrz prąd AC
prąd stały
Patrz prąd DC
próbnik elektryczny
Wkrętak wyglądem przypominający zwykły śrubokręt płaski. Jego rękojeść jest przezroczysta z wyraźnie widoczną na niej informacją o zakresie napięcia, na jaki narzędzie jest przeznaczone oraz rodzaj prądu (AC lub DC). Na główce rękojeści znajduje się metalowa końcówka, a przezroczyste wnętrze wyposażono w neonówkę i rezystor. Po przyłożeniu grotu do elementu znajdującego się pod napięciem, i po dotknięciu metalowej końcówki kciukiem, neonówka świeci, sygnalizując obecność napięcia. Kiedy zdejmiemy palec z końcówki, neonówka gaśnie. Dzieje się tak dlatego, że przykładając grot do elementu, który znajduje się pod napięciem i dotykając palcem metalowej końcówki, zamykamy obwód elektryczny, a zdejmując palec – przerywamy obwód. Próbnik elektryczny służy do stwierdzenia, czy dany element znajduje się pod napięciem, czy też nie.
przebicie
Utrata, czasami chwilowa, innym razem długotrwała właściwości elektroizolacyjnych izolacji. Powstaje wskutek uszkodzenia mechanicznego lub termicznego.
przeciążenie
patrz przetężenie
przepięcie
Ponadnormatywny i nagły skok napięcia. W przeważającej większości przypadków jest to zmiana niewielka i krótkotrwała. Sieć elektroenergetyczna zbudowana jest tak, żeby duże skoki napięć skutkujące dość drastycznymi zdarzeniami (np. wyrwaniem instalacji spod tynku w budynkach) eliminowane były już w sieci i nie docierały do odbiorcy. Niestety, nie wszystkie przepięcia da się wyeliminować na tym etapie, dlatego niewielkie wahania napięć generowane lokalnie, są w instalacji odbiorcy obecne i szkodliwe dla wrażliwego na nie sprzętu elektronicznego. Dlatego coraz bardziej rozpowszechnione jest stosowanie ochronników w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia.
przesłuchy
Pojawianie się w torach transmisji sygnału (np. przewodach) sygnału transmitowanego jednym torem własnym w innym torze. Innymi słowy sygnał wartościowy, który transmitowany jest jednotorowo, pojawia się w torze nie przeznaczonym dla niego.
przetężenie
Przeciążenie obwodu elektrycznego, czyli sytuacja, w której prąd rzeczywisty przepływający przez urządzenie (lub inny element instalacji elektrycznej) przekracza prąd znamionowy (prąd charakterystyczny dla normalnej pracy) tego urządzenia lub elementu. Przeciążenie powoduje nadmierne zużycie instalacji elektrycznej, a w konsekwencji jej zniszczenie. Prowadzi zatem prostą drogą do zwarcia, czyli drugiego rodzaju przetężenia. Do zwarcia dochodzi najczęściej w przypadku zetknięcia się ze sobą przewodów obwodu lub przebicia. Następuje znaczący wzrost wartości prądu roboczego, czyli powstaje prąd zwarciowy, który skutkować może zniszczeniem instalacji elektrycznej oraz pożarem.
przyłącze energetyczne
Miejsce przyłączenia obiektu (np. budynku) do sieci elektroenergetycznej. Przyłącza dzieli się na kablowe i napowietrzne. W pierwszym przypadku, jeśli w pobliżu działki przebiega kablowa linia niskiego napięcia, przyłącze stanowi odgałęzienie od takiej linii. W przypadki linii napowietrznej można zabudować szafkę elektryczną na słupie – z szafki do budynku prowadzi kabel biegnący częściowo na słupie, a częściowo w ziemi. Innym rozwiązaniem jest stojak na dachu budynku (przyłącze napowietrzne ze słupa do stojaka) lub izolatory na ścianie budynku (przyłącze napowietrzne ze słupa do izolatorów).
przyłącze kablowe
Patrz przyłącze energetyczne
przyłącze napowietrzne
Patrz przyłącze energetyczne
rozdzielnica modułowa
Rozdzielnica, w której montuje się elektryczną aparaturę modułową. Wielkość obudowy określa się w tym przypadku przez wskazanie rzędów i ilości modułów, które w tych rzędach mogą zostać zamontowane. Jeśli np. rozdzielnica ma rozmiar 1×12, oznacza to, że posiada 1 rząd, w którym zmieści się 12 aparatów jedno modułowych (lub np. 4 trójmodułowe). Analogicznie w rozdzielnicy o rozmiarze 2×18, można zainstalować w 2 rzędach po 18 aparatów jedno modułowych (lub np. 6 trój modułowych).
rozdzielnica multimedialna
Element instalacji teletechnicznej, węzeł obsługi sygnałów informacyjnych. Celem zastosowania tego komponentu jest organizacja urządzeń telewizji satelitarnej lub kablowej, łączności telekomunikacyjnej oraz internetowej, a także instalacji alarmowej i instalacji przeciwpożarowej budynku lub mieszkania. Rozdzielnica multimedialna to metalowa lub wykonana z tworzywa skrzynka, której konstrukcja wewnętrzna zależy od konkretnego modelu – zawsze jednak montuje się w niej aparaty i urządzenia służące obsłudze wymienionych instalacji. Zgodnie z obowiązującymi przepisami budynek mieszkalny oraz użyteczności publicznej musi zostać wyposażony w odpowiednią ilość rozdzielnic multimedialnych.
różnicówka
Patrz wyłącznik różnicowoprądowy
serwer
System oprogramowania, który realizuje usługi innym programom uruchomionym na odrębnych komputerach przyłączonych do sieci. Serwer udostępnia zasoby takie jak: pliki, łącza internetowe, bazy danych, jak również zasoby urządzeń peryferyjnych, np. drukarek. Określenia „serwer” używa się również dla określenia komputera świadczącego takie usługi, czyli pośredniczącego w przekazywaniu danych między innymi komputerami przyłączonymi do sieci i/lub udostępniającego im określone zasoby. Funkcję serwera może pełnić zwykły komputer, jednak w profesjonalnych sieciach serwerem jest przeznaczona do tej roli maszyna, która realizuje pracę ciągłą, wyposażona jest w szybkie dyski, dużą ilość pamięci RAM oraz wydajne procesory. Serwer wspomagany jest przez dodatkowe układy zapewniające jego niezawodność oraz przyłączony do sieci internetowej szybkim łączem światłowodowym.
serwerownia
Wydzielone pomieszczenie, w którym zlokalizowane są serwery oraz aktywne i pasywne elementy sieci komputerowych. Urządzenia te umieszcza się najczęściej w szafach RACK wewnątrz serwerowni.
Serwerownie wymagają specyficznego klimatu zapewniającego optymalną pracę urządzeń – odpowiedniej wilgotności powietrza (45%) oraz temperatury (20°C). Zapewnienie ciągłej pracy serwerów wiąże się z koniecznością wprowadzenia dodatkowego źródła zasilania (np. agregatu, albo/i drugiego kabla zasilającego z innej stacji transformatorowej). Istotne jest też wzmocnienie stropów oraz zapobieganie elektryczności statycznej (maty i podłogi elektrostatyczne, odprowadzanie ładunków). Duże serwerownie wyposaża się też w autonomiczne systemy przeciwpożarowe. Więcej informacji o serwerowniach znajdziesz w artykule O szafach serwerowych.
sieć Ethernet
Ethernet jest standardem wykorzystywanym przede wszystkim w budowie lokalnych sieci komputerowych. Obejmuje specyfikację wykonywanych nimi przewodów oraz wysyłanych przewodami sygnałów. Opisuje format ramek i protokoły dwóch najniższych warstw tzw. modelu OSI (modelu sieciowego umożliwiającego współpracę różnych sieci). Ethernet został opracowany w ośrodku badawczym firmy XEROX w 1976 r. i bazuje na połączeniu węzłów komunikacyjnych przyłączonych do wspólnego medium i za jego pomocą wysyłających oraz odbierających komunikaty (tzw. ramki). Ethernet to najbardziej popularny standard sieci lokalnych.
skrętka
Kabel sygnałowy wykorzystywany w instalacjach teleinformatycznych zbudowany z czterech par skręconych ze sobą przewodów. Dla każdej pary przewodów skręt jest inny, dzięki czemu zredukowany zostaje wpływ wzajemnych zakłóceń elektromagnetycznych oraz przesłuchów i kabel chroniony jest przed interferencją otoczenia. Najczęściej tego rodzaju kabel stosowany jest w instalacjach telefonicznych oraz sieciach Ethernet. W teleinformatyce stosuje się dwa rodzaje skrętki: ekranowaną oraz nieekranowaną. Ekran służy izolacji przesyłanego skrętką sygnału od zakłóceń i zniekształceń zewnętrznych i międzyprzewodowych. Wykonuje się go z folii lub siatki, albo stosuje folię i siatkę razem. Folią lub/i siatką może być ekranowana cała skrętka, natomiast pary przewodów wewnątrz skrętki ekranuje się wyłącznie folią. Ze względu na koszty skrętka nieekranowana (a więc bez dodatkowej ochrony przed zakłóceniami) jest zdecydowanie bardziej popularna od ekranowanej.
skrętka ekranowana
Patrz skrętka
skrętka nieekranowana
Patrz skrętka
sN, SN
Patrz średnie napięcie
stacja transformatorowa, trafostacja
Stacja elektroenergetyczna, w której następuje rozdzielenie energii elektrycznej przy różnych poziomach napięć. Stacje transformatorowe obejmują rozdzielnię średniego napięcia, transformator oraz rozdzielnię niskiego napięcia. Stacje trafo wyposaża się w sprzęt BHP, a opcjonalnie również w baterie kondensatorów, tablice licznikowe, UPS i inne urządzenia.
Stacja transformatorowa realizowana może być jako słupowa (napowietrzna, zlokalizowana na słupie energetycznym), wnętrzowa (wewnątrz budynku), kontenerowa (miejska, wolnostojąca), mobilna (przewoźna).
stacja transformatorowa konsumentowa
Stacja transformatorowa, której właścicielem jest odbiorca stacji, a nie jak w większości przypadków OSD. Taka sytuacja ma miejsce najczęściej, jeśli w pobliżu działki budowlanej nie przebiega linia nN, z której można wyprowadzić przyłącze. Wtedy OSD oferuje wybudowanie stacji konsumentowej. Odbiorca ponosi koszt jej budowy, ale jest również właścicielem stacji.
standard VESA
Inaczej nazwany standardem FDMI, związany jest z montażem monitorów płaskich. Opracowany został przez stowarzyszenie VESA (ang. Video Electronics Standards Association), które założyli producenci kart graficznych, monitorów i innych urządzeń związanych z układami wyświetlającymi. Zajmuje się ono szeroko rozumianą standaryzacją w tym zakresie. Standard FDMI zwany popularnie właśnie standardem VESA określa i precyzuje większość rozwiązań stosowanych w związku z instalacją płaskich monitorów komputerowych, telewizorów i innych wyświetlaczy o wielkości od 102 mm (4”) do 2286 mm (90”). Normalizuje zasady montażu na przeznaczonych do tego pulpitach, wspornikach, ścianach itp.
szafa RACK
Szafa stosowana głównie w telekomunikacji oraz informatyce. RACK charakteryzują się zestandaryzowanym rozstawem profili wewnętrznych i ich wysokością będącą wielokrotnością 1 U. Każda szafa RACK 19” ma wewnątrz zainstalowane profile w odległości właśnie 19” (szerokość), a szafa RACK 10” analogicznie w odległości 10”. Wysokość oraz szerokość zewnętrzna, a także głębokość nie podlegają standaryzacji i mogą być bardzo różne. Podobnie obudowy szaf dostępne są w dużej ilości wariantów – poza szafami pozbawionymi obudowy, występują częściowo obudowane (np. bez tylnego panelu albo bocznych, z drzwiami perforowanymi, transparentnymi i pełnymi. Szafy RACK produkuje się zarówno jako stojące, jak i wiszące.
szafa sterownicza
Tego rodzaju szafy spotyka się najczęściej w zakładach przemysłowych, wydobywczych, magazynowych itp. Odpowiadają one za kontrolę pracy maszyn i różnego rodzaju systemów, sterowanie, pomiary i regulację. Szafy sterownicze mają za zadanie uporządkowanie aparatury i urządzeń elektrycznych, elektromechanicznych, elektronicznych, a także pneumatycznych oraz zapewnienie im bezpiecznej pracy. Chronią wyposażenie przed uszkodzeniami oraz czynnikami szkodliwymi i niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych, a także dostępem osób nieuprawnionych.
szyna prądowa
Element przewodzący, który stosuje się w rozdzielnicach elektrycznych do połączeń aparatów modułowych. Ułatwia monterowi oprzewodowanie rozdzielnicy, zastępując mostkowanie i oszczędzając miejsce, które w skrzynce elektrycznej jest bardzo cenne. Szyny prądowe mogą być poziome oraz pionowe, a także jedno-, dwu- lub trzyrzędowe.
szyna TH 35, szyna DIN-3, szyna TS35
Najbardziej popularna odmiana tzw. szyny DIN o szerokości 35 mm. Standard szyny montażowej, której jednym z wariantów jest szyna TH35, opracowany został przez Deutsches Institut für Normung. Wykorzystuje się go do montażu w rozdzielnicach modułowych elektrycznej aparatury modułowej, jak również innych urządzeń elektrycznych i elektronicznych w rozdzielnicach elektrycznych.
średnie napięcie, sN, SN
W elektrotechnice średnie napięcie oznacza napięcie od 1 kV do 60 kV. Średnie napięcie stosowane jest w sieciach elektroenergetycznych do przesyłu (na średnie odległości) i rozdziału energii elektrycznej. W Polsce prawie 90% sieci SN stanowią linie 15 kV. Średnie napięcie jest napięciem pośrednim pomiędzy przesyłowym na duże odległości, czyli napięciem wysokim, a napięciem doprowadzanym do odbiorcy końcowego, czyli napięciem niskim. Nie zawsze instalacje SN czy WN należą do sieci przesyłowej – bywają własnością odbiorcy energii w przypadku dużych zakładów przemysłowych, wydobywczych itp.
światłowód
Kabel, w którym nośnikiem sygnału jest wiązka laserowa (światło podczerwone) transmitowana przy pomocy włókien szklanych. W porównaniu z mediami miedzianymi takimi jak kabel koncentryczny czy skrętka, światłowód odznacza się dużo większą przepustowością, niewrażliwością na zakłócenia elektromagnetyczne i możliwością transmisji sygnału na duże odległości ze względu na mniejszą stratność. Do jego wad należy delikatność i kruchość, sprawiające trudności instalacyjne, a także wysoka cena komponentów sieciowych.
taśmy, koszulki izolacyjne i opaski samozaciskowe
Przydatne w instalatorstwie elektrycznym taśmy izolacyjne, czyli wykonane z cienkiego tworzywa izolatory, stosowane są do zabezpieczenia przewodów w celu uniknięcia niebezpieczeństwa pożarowego i ochrony przed porażeniem. Zabezpieczenie przewodu polega na owinięciu go kawałkiem taśmy odpowiedniej długości. Z kolei koszulki termoizolacyjne nakłada się zwykle w miejscu połączenia przewodu z elementem takim jak np. wtyczka – zaciskając przez ogrzanie złącza. Każdemu elektroinstalatorowi przydają się również opaski samozaciskowe z tworzywa, zwane również potocznie „trytytkami” ze względu na charakterystyczny dźwięk, jaki wydają przy zaciskaniu. Za ich pomocą porządkuje się przewody, przypinając je np. do drabinek kablowych czy grupując w wiązki w rozdzielnicy elektrycznej.
transformator
Maszyna elektryczna, która wykorzystując zjawisko indukcji elektromagnetycznej przenosi energię elektryczną z jednego obwodu do drugiego, zachowując jednocześnie tę samą częstotliwość. Poza szczególnym przypadkiem, jakim jest transformator separacyjny, procesowi temu towarzyszy zmiana napięcia.
W sieci elektroenergetycznej jest to działanie celowe, które umożliwia zmianę transformację napięcia i tym samym zasilenie finalnie odbiorców przyłączonych do sieci względnie bezpiecznego niskiego napięcia. Zmiana napięcia następuje w stacjach transformatorowych.
Transformator zaliczany jest do maszyn lub według innych ekspertów w dziedzinie elektrotechniki, stanowi urządzenie elektryczne. Zdania na ten temat są podzielone, ponieważ transformator nie posiada części ruchomych (co przemawia za tym, że nie jest maszyną, lecz urządzeniem), a jednocześnie zachodzą w nim wszystkie zjawiska charakterystyczne dla maszyn prądu przemiennego – oprócz ruchu.
„trytytki”
Patrz taśmy, koszulki izolacyjne i opaski samozaciskowe
udaroodporność
Patrz IK
UPS
jest pojedynczym urządzeniem lub całym ich zespołem. Zadaniem UPS jest zapewnienie stałego zasilania w energię elektryczną urządzeń elektrycznych i elektronicznych. UPS gwarantuje również odpowiednie parametry zasilania. Urządzenie lub system wyposażone jest w akumulator, który w przypadku braku zasilania dostarcza energię przyłączonym do niego odbiornikom. Duże zespoły UPS zasilane są często z jednostek zewnętrznych – agregatów prądotwórczych. Istotną zaletą współczesnych UPS jest tzw. zimny start, czyli załączenie urządzenia bez konieczności zasilania go przez sieć – UPS załącza się po wykryciu zaniku zasilania, nie musi pracować cały czas, żeby zadziałać jedynie w momencie powstania zaniku.
warunki normalne
Pełną definicję warunków normalnych odnaleźć można w normach związanych z elektroenergetyką. Zwykle przyjmuje się, że warunki normalne określone są jako wilgotność powietrza wynosząca 50% i zakres temperatur od -5˚C do +40˚C; środowisko pozbawione pyłów i substancji żrących.
warunki przyłączenia
Na podstawie wniosku o określenie warunków przyłączenia, załączonych niezbędnych dokumentów oraz zgodnie z Ustawą prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami i innymi przepisami, OSD wydaje warunki przyłączenia instalacji elektrycznej do sieci elektroenergetycznej. Warunki zawierają wymagania techniczne, jak również planowany termin prac z wyprzedzeniem umożliwiającym przyłączanemu podmiotowi przygotowanie nieruchomości lub pomieszczeń do przeprowadzenia i odbioru tych prac. Warunki są ważne przez okres dwóch lat od daty ich wydania. Na podstawie warunków przyłączenia, inwestor zawiera z OSD umowę o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej. Więcej przeczytasz na ten temat przyłączenia domu do sieci energetycznej.
wN, WN
Patrz wysokie napięcie
wniosek o określenie warunków przyłączenia
Dokument, w którym inwestor zwraca się do operatora systemu przesyłowego (OSD) w przypadku chęci przyłączenia do sieci elektroenergetycznej w celu zapewnienia budowli zasilania w energię elektryczną. Wniosek taki składa się również, jeśli zwiększeniu (bądź zmniejszeniu) ulega moc zapotrzebowana budowli oraz w innych specyficznych sytuacjach, kiedy zmianie ulegają inne ważne czynniki.
Każdy działający na terenie Polski ma swój własny wzór wniosku i na jego podstawie rozpatruje prośbę klienta oraz wydaje indywidualne warunki przyłączenia. Więcej informacji na ten temat znajdziesz TUTAJ.
woltomierz
Przyrząd pomiarowy, za pomocą którego mierzy się napięcie elektryczne wyrażane w woltach [V]. Woltomierz włącza się w obwód równolegle.
wykrywacz metali
Urządzenie wykrywające obecność metalu niewidocznego dla oka. W instalatorstwie elektrycznym jest przydatne, kiedy konieczne jest zlokalizowanie przewodu ukrytego pod warstwą tynku. Detektor lokalizuje zarówno przewody będące pod napięciem, jak i niebędące pod napięciem. Te pierwsze mogą być położone głębiej, ponieważ dają silniejszy sygnał.
wyłącznik automatyczny
Tzw. „korek” to element montowany w gniazdach bezpieczników topikowych. Wyłącznik automatyczny reaguje na temperaturę związaną z przeciążeniem obwodu wygięciem bimetalowego elementu, który zwalnia mechanizm przerywający obwód. Bezpieczniki automatyczne są wielokrotnego użytku – po przerwaniu ciągłości obwodu, czyli zadziałaniu wyłącznika oraz po usunięciu usterki, można go na nowo załączyć.
wyłącznik instalacyjny nadprądowy, tzw. es
Wyłącznik instalacyjny nadmiarowo-prądowy. Zasada jego działania jest taka sama jak w przypadku wyłączników automatycznych, „eski” są jednak aparatami modułowymi, czyli posiadającymi zestandaryzowane wymiary, montowanymi w rozdzielnicach modułowych na szynach TH35. Wyłączniki nadprądowe typu „es” wytwarza się na napięcia do 440 V prądu przemiennego, prądy znamionowe do 125 A oraz prądy wyłączeniowe 25 kA. Charakterystyki czasowe wyłączników nadmiarowo-prądowych oznacza się literami od A do E i dalej K., L, S, Z.
wyłącznik różnicowoprądowy (różnicówka, RCD, RCCB)
Aparat stosowany w rozdzielnicach elektrycznych. Jego zadaniem jest ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym zarówno przy dotyku bezpośrednim, jak i pośrednim. Różnicówka wykrywa również upływ prądu z powodów innych niż porażenie, dlatego pośrednio chroni również przed skutkami uszkodzeń instalacji elektrycznej, w tym przed pożarem. Wyłącznik różnicowoprądowy stale porównuje wartość natężenia prądu przepływającego przez niego w obydwie strony (od strony zasilania i w kierunku zasilania) i dopóki suma tych prądów równa jest zero, różnicówka nie odcina dopływu prądu z zasilania. Wyłącznik zadziała, jeśli prąd powracający będzie różnił się co do wartości od prądu płynącego z zasilania. Oznacza to upływ prądu poza sieć, czyli uszkodzenie instalacji, albo porażenie. Oczywiście w praktyce występują straty, dlatego porównywane przez różnicówkę wartości mają pewien dopuszczalny błąd.
zabezpieczenie przelicznikowe
Aparaty elektryczne, które należą do dostawcy energii, a nie do właściciela posesji, dlatego montowane są w osobnej, plombowanej części rozdzielnicy. W domach jednorodzinnych zwykle w złączach kablowych w granicy działki, w budynkach wielorodzinnych – na klatkach schodowych.
złącze kablowe
Miejsce połączenia sieci elektroenergetycznej z instalacją elektryczną odbiorcy, czyli, innymi słowy, miejsce rozdziału pomiędzy instalacją rozdzielczą dystrybutora energii a instalacją elektryczną właściciela budowli, przy czym ta ostatnia może być połączona z siecią rozdzielczą za pośrednictwem więcej niż jednego złącza kablowego. W złączu kablowym zwykle znajduje się zabezpieczenie główne budowli, które odcina zasilanie w energię elektryczną tylko i wyłącznie, jeśli nie zadziałają inne zabezpieczenia po stronie instalacji elektrycznej właściciela budowli.
Złącze kablowe ma postać skrzynki elektrycznej, która usytuowana jest zwykle w granicy działki, jednak po uzgodnieniu z właścicielem sieci dystrybucyjnej, możliwe jest umieszczenie złącza również przy ścianie budynku lub we wnęce w ścianie budynku. Złącze kablowe należy do właściciela sieci dystrybucyjnej, dlatego obecnie bardzo rzadko zdarza się z przyczyn związanych z prawem własności, żeby złącze kablowe montowane było na terenie prywatnym.
zwarcie
Patrz przetężenie
